چرا حیواناتی مثل بز و گوسفند هم برای بلوط مفید هستند و هم دشمن آن هستند؟
رفتار مخرب ما انسان ها چقدر در این تقابل تاثیر گذار هست؟
ما در آی بلوط به بررسی این موضوع می پردازیم چرا با وجود اینکه دام دشمن اصلی بلوط و جنگل هاست. اما باز هم برای حفظ آن تاثیر گذار هست؟
یکی از دوستان تعریف می کرد در سفر به استان کردستان و مناطق کوهستانی آن، وقتی داشت از جنگل های بلوط رد می شد با صحنه عجیبی مواجه شده که داستان آن را برای شما تعریف می کنیم. می گفت وقتی داشتیم از آن منطقه کوهستانی رد می شدیم دیدم که زیر درختان بلوط هزاران جوانه زیبا درخت بلوط دیگر در حال رشد کردن بود. از طرفی هیچ درخت بلوط مربوط به سال های قبل دیده نمی شد. برایم عجیب بود که چرا فقط امسال این همه جوانه بلوط سبز شده آیا اینها تابستان خشک می شوند؟
تا اینکه هنگام برگشت از همان مسیر دیدیم که هیچکدام از آن جوانه های زیبا بلوط وجود ندارد. جلوتر که رفتیم دیدیم که گله گوسفند در حال خوردن همه جوانه های دیگر هستند. از چوپان گله پرسیدیم که چرا اجازه می دهید بلوط ها رو بخورند؟ در جواب گفت که گرسنه هستن!
نمونه همین اتفاق را در مناطق کوهستانی باغملک این چند سال مشاهده کردم. تابستان که به کوه سر می زنیم در هر کیلومتر صدها جوانه زیبای درخت کلخنگ می توان مشاهده کرد. چرا که از اوایل خرداد تا اوایل شهریور کوه تقریبا خالی از سکنه و دامدار هست. دامداران و عشایر منطقه به کوه های منگشت می روند. در این مدت درختانی مثل کلخنگ که دانه های آنها توسط پرندگان در فصل پاییز جابجا می شوند به راحتی رشد می کنند.
به محض اینکه عشایر برای قشلاق به منطقه بر میگردن هیچ اثری از آن هم جوانه زیبای درخت کلخنگ نمی توان مشاهده کرد. تمامی آنها توسط دام خورده می شوند. پس آنچه در داستان مربوط به کردستان و منطقه کوهستانی ما می توان برداشت کرد. اینکه دام دشمن اصلی جنگل ها بخصوص درخت بلوط و کلخنگ به شمار می آید. دولت ها و مسئولین استانی و شهری می توانند با قرق کردن این مناطق و سازماندهی عشایر جلوی این فاجعه را بگیرند. و بدون نیاز به هیچ بودجه یا هزینه ای سالیانه میلیون ها درخت جدید به جنگل های ایران اضافه شود. اما قرق کردن مناطق کوهستانی اخیرا مشکلاتی ایجاد کرده است که در این مقاله به بررسی آن می پردازیم.
انسان و آتش سوزی ها:
در داستان قبل به اثرات مخرب دام بر مناطق جنگلی پرداخته ایم. اما دام همیشه هم مخرب نیست. رفتار مخرب انسان ها باعث شده که دام در بعضی مواقع برای جنگل نیز مفید باشد. وقتی منطقه ای قرق می شود و از ورود دام به مدت چندسال در آن جلوگیری می شود. پوشش گیاهی آن به شدت غنی و بلند می شود. همین پوشش گیاهی بلای جان جنگل ها می شود. با یک آتش سوزی کوچک کل جنگل حتی درختان قدرتمندی مثل بلوط طعمه آتش می شود. و از بین می روند. مقایسه دو منطقه که میزان پوشش گیاهی در آن کم و دیگری زیاد هست هنگام آتش سوزی می توان به این موضوع پی برد. اینجاست که انسان با نقش مخربش در طبیعت باعث نابودی آن می شود.
اما مناطقی که دام همیشه در آنها مشغول چریدن هست پوشش گیاهی به شدت ضعیف هست و در مواقع آتش سوزی، آتش نمی تواند چندان حرکت کند. حتی در بیشتر مناطق پوشش گیاهی آنچنان ضعیف هست که حتی تا شعاع 10 متری هم پیش روی نمی کند.
آنچه در این مقاله به آن پرداخته ایم اثرات مخرب دام بر طبیعت و فوایدآن بود. دام همیشه برای طبیعت مخرب هست. این رفتار مخرب انسانهاست که باعث می شواد دام بعضی مواقع برای فرار از آتش ما به وجود دشمنی مثل دام راضی باشد.
در نهایت باید گفت برای بازسازی پوشش جنگل های ایران بخصوص جنگل های بلوط زاگرس باید دام و دامدار را از این مناطق دور کرد و آن ها را سازماندهی کرد. و گرنه حتی یک درخت جدید هم رشد نخواهد کرد. مگر درختانی مثل کلخنگ در کوه های صعب العبور که دام و انسان نتوانند به آنها دسترسی پیدا کنند.
